The beauty of Brazil – door de ogen van Jens Lima Dos Santos

Het Zimbo Trio is misschien wel hét meest invloedrijke instrumentale trio uit Brazilië. Met een carrière van meer dan 45 jaar, 51 albums en een groot aantal prijzen op hun naam, is het niet gek dat de groep wereldwijd erkenning geniet voor hun inspanningen. Jens Lima Dos Santos, een Duitse jazz pianist en gitarist, componist, arrangeur en tevens mijn combo leraar bij DJAM bracht het album ‘Zimbolico’ uit, een ode aan het trio uit São Paulo. Dat Jens hooked on Brazilië is, steekt hij niet onder stoelen of banken – ook niet tijdens de combo lessen. Benieuwd naar deze obsessie voor dat prachtige tropische land en geluid, ging ik met hem in gesprek.

Het is zondagavond. De energieke combo-repetitie onder leiding van Jens in het Polanentheater is net achter de rug. Nog enigszins bezweet sta ik in de gang. Er komt een grote groep mensen binnen die plaatsneemt in de foyer. Het geklets en gelach is te hard om een fatsoenlijk interview te houden, dus we lopen naar buiten. Heerlijk, die frisse lucht. 

Liefde voor Braziliaanse muziek

“Vertel Jens, waar komt jouw liefde voor Braziliaanse muziek nou eigenlijk vandaan?” vraag ik hem als we geïnstalleerd zijn aan een hoge tafel voor het raam van een café om de hoek. “Die liefde ontstond rond mijn 13e. Ik kreeg een LP – er waren nog geen cd’s toen – en op die plaat stond Baden Powell, één van de grootste Braziliaanse gitaristen en componisten. Hij is bekend van Samba Triste bijvoorbeeld. Geweldig. Ik draaide het grijs.”

Een paar jaar later gaf de vader van een Chileens-Duitse vriendin de jonge Jens een LP van Elis Regina en Jair Rodrigues. “Elis was een grootheid. Wat Billie Holiday was voor jazz, was zij voor samba. Die LP heb ik op een cassettebandje gezet.” Dat viel goed in de smaak bij zijn vrienden. “Op elk tienerfeestje vroegen ze me of ik dat bandje weer mee had. We stonden hele avonden op Braziliaanse muziek te springen zonder er één woord van te begrijpen. Op die cd speelde pianist Amilson Godoy, broer van de twee pianisten Adylson en Amilton Godoy. Die laatste is de pianist van het Zimbo Trio.”

De schoonheid van het land

De gepassioneerde verhalen van de combo-docent over Brazilië werken aanstekelijk en maken het bijna onmogelijk om niet van het land te houden. “Je ziet een jochie van nog geen 10 jaar op straat ritmes spelen op emmers en potjes, een ander ventje staat te dansen alsof zijn leven ervan afhangt en je kunt je alleen maar verwonderen over het ritmegevoel dat blijkbaar al op zeer jonge leeftijd door de aderen van Brazilianen stroomt!” Wild gebarend doet hij de jongens na. 

“En de diversiteit in ritmes is enorm. Het land is zo groot. Van noord naar zuid rijden, is vergelijkbaar met een tocht van Zweden tot Turkije. De cultuur is minstens zo breed. Er komen talloze percussie instrumenten en muziekstijlen vandaan, zoals samba, bossa nova, capoeira, choro, aboio en cantoria. Ieder gebied heeft z’n eigen geluid. Niet iedere Braziliaan kan samba dansen bijvoorbeeld. Die dans komt met name in Rio de Janeiro voor. Op het platteland heb je weer andere geluiden. Bijvoorbeeld música sertaneja, van de cowboys en boeren.”

Ook over de cultuur onder muzikanten is Lima Dos Santos lovend. “Ik heb me nergens zo welkom gevoeld als jazzmusicus als in Brazilië. Op jamsessie is de sfeer zo warm en welkom. Muzikanten vragen je om gezellig mee te spelen.” Jens verloor zijn hart niet alleen aan het land, maar ook aan een Braziliaanse, inmiddels zijn ex-vrouw, aan wie hij zijn exotische achternaam te danken heeft. 

Ontmoeting met het Zimbo Trio

In 1995 studeerde de Duitse musicus af aan het Hilversums Conservatorium met onder andere een eigen Braziliaans nummer. “Drie jaar later vond ik dat het tijd was om nog wat meer te leren. Ik kocht een cd van het Zimbo Trio bij Vroom en Dreesman nota bene. Daar verwacht je die cd toch niet?” Jens lacht. “Zij waren de eerste muzikanten die Braziliaanse muziek in een jazzvorm gooiden met bas, drums en piano. Op die cd stond het prachtige lied Aquarela do Brasil, wat origineel is gecomponeerd door Ary Barroso. Het arrangement van het Zimbo Trio op de cd is een monster-arrangement.” Jens nam de moeite om het toch wel uitdagende stuk volledig uit te schrijven van de eerste tot de laatste noot. “Twaalf bladzijden zijn het. Het kostte me bijna 4 maanden!” 

Nadat Jens de muziekschool van het Zimbo Trio plat belde in 2001 kwam hij eindelijk telefonisch in contact met zijn grote held pianist Amilton Godoy. “Gelukkig sprak ik inmiddels Portugees.” Onder de indruk van de moeite die Jens nam om zijn arrangement uit te schrijven, nodigde Godoy hem uit voor een show in Portugal. “Dus in 2001 stapte ik het vliegtuig in met het transcript onder mijn arm. Die trip was geweldig. Ik bezocht het concert en we speelden samen op jamsessies. Op de derde dag vroeg ik of ik mijn transcript van Aquarela do Brasil mocht laten zien. Hij vroeg of ik het ook kon spelen. Dat ging natuurlijk niet foutloos, haha.” Amilton reageerde vol ongeloof en enthousiasme op Jens’ werk en riep over zijn schouder: “Wow! Deze man is gek! Hij heeft alles uitgeschreven! Te gek!” Jens gaf hem het transcript cadeau. 

Zimbolico – Tribute to the Zimbo Trio

Jaren later, in 2010, had Dos Santos genoeg materiaal verzameld om een ode aan het Zimbo Trio op te nemen. “De transcripten maken van de originele muziek duurde lang. Ook het met de hand opschrijven van de nieuwe arrangementen was ontzettend veel werk. Het is bovendien een andere stijl dan jazz, dus moest ik me verdiepen in deze muziek.” 

De liedjes zijn een verzameling van werk van de grootsten, zoals Sergio Mendez, Jobim en Vinicius de Moraes. “Ik heb me grotendeels laten inspireren door de arrangementen van het Zimbo Trio maar heb ook geprobeerd om er mijn eigen stempel op te drukken. En sommige arrangementen zijn zelfs volledig van eigen hand.” De cd noemde hij geheel passend: Zimbolico – Tribute to the Zimbo Trio.

Benieuwd naar het album? Beluister ‘Zimbolico – Tribute to the Zimbo Trio’ via deze link op Apple Music. 

Foto credits: bannerafbeelding door Claudia Maoli